Glimlachend vertelt hij hoe zijn vader in elkaar wordt geslagen met de hamer die zojuist nog hartverwarmend een lavende giraffe voorstelde. Vanaf dit punt, het prille begin van de anderhalf uur durende monoloog, word ik overweldigd door het gruwelijke lijden dat op me af dendert. Wat een weerzinwekkend goed gebrachte tekst!
Gorges Ocloo brengt in een sober decor de biografie Wat is de wat? van Valentino Achak Deng tot leven. Een wit karkas, een ongemetseld huis in het zwarte niets van het vlakke-vloer theater: eenzaam en thuisloos. Ocloo vertelt over de vlucht van de zesjarige Achak voor de “grijze vogels” en “sprinkhanen” in de lucht en “kakkerlakken” op de grond in zijn geboorteplaats in Zuid-Soedan en de onontkoombaarheid van de dood. Of iemand in de zaal wel eens een jonge jongen langzaamaan heeft zien sterven… Eerst wordt hij moe, dan ziek, dan gaat hij dood. De eenvoud van die beschrijving snijdt ondanks de abstractie door de ziel: “Sterven voor een jongen in Soedan is zo makkelijk als water drinken is voor jullie.”
KLAK! PRRR THF THF THF THF! FLATS!
De jongens moeten doorgaan. Blijven stappen. Ook Ocloo blijft bewegen, wat de acteur een enorme aantrekkingskracht geeft. KLAK! PRRR THF THF THF THF! FLATS! Luid imiteert Ocloo AK47’s, bommen, openbrekende ribbenkasten. Maar ook zacht en subtiel, de bezorgde en liefdevolle stem van zijn moeder. Door de fysieke aanwezigheid van het verhaal (doordat Ocloo de tekst wórdt) is het moeilijk afstand bewaren. Ik zit dan ook met buikpijn en zo nu en dan met prikkende ogen te luisteren.
Er zijn ook momenten van vervreemding. Door het publiek vragen te stellen -“Mag ik verder? Luistert er iemand?”- of door de interactie tussen Ocloo en de op de speelvloer aanwezige muzikant Mauro Pawlowski wordt iedereen weer naar het hier en nu van het theater gebracht. En er wordt gelachen! De scene over de handtastelijke versie van verstoppertje geniet behoorlijk wat gegiechel van het jonge publiek. Het absurde en surrealistische moment dat Pawlowski als horror-McDonald een Happy Meal komt afleveren doet, behalve denken aan de VS als utopie, iets bijzonders met de sfeer in de zaal. De atmosfeer die hoort bij de gehele voorstelling. Een unanieme maar bijna onhoorbare vertrokken lach. Hoe kan zoiets verschrikkelijks, toch zo vrolijk verpakt worden…
Tijdens het nagesprek sta ik versteld van de hoeveelheid jongeren die er nog zijn en ook zo betrokken en open
In het begin van de voorstelling maak ik me zorgen. Want, wat schokkend en zwaar voor een zo jong publiek. Maar Wat is de wat is het verhaal van een jonge jongen! Tijdens het nagesprek sta ik versteld van de hoeveelheid jongeren die er nog zijn en ook zo betrokken en open. Ikzelf was degene geweest die zich plotsklaps geconfronteerd voelde door de onkunde het grote leed te bevatten – en dit projecteerde ik als angst op het publiek om me heen.
Waarom zou je je ervaringen moeten opbergen? Achak haalt zijn kracht uit het vertellen en het blijven vertellen van zijn verhaal. Ocloo vertelt over zijn ontmoeting met hem; dat Valentino Achak de positiviteit zelve is en altijd lacht. Tegen het bezorgde en licht ontdane publiek zegt hij dat je niet de hele wereld op je schouders kunt dragen. Ik ben nog steeds zwaar onder de indruk van Wat is de wat, en de buikpijn is nog een behoorlijke tijd gebleven. Geweldig als een voorstelling ervoor zorgt dat het onmogelijk is om zomaar door te gaan met een glimlach.
Zijn we niet allemaal maar rondrennende lichamen met hoofden?
Choose your battles